Hüsamettin Dede, Anadolunun Türklerin hakimiyetine girmesini sağlayan Miryokefolon (1176) savaşına katılmış ve bu savaşta yaralanmıştır. Bu günkü ilçenin kesin kuruluş tarihi bilinmemekle beraber, tahminen 1200 yıllarında Anadolu Selçuklu Devleti zamanında, Horasan Beylerinden Abdi Bey, 12 çadırlık oymağı ile Baklan ovasında ilk yerleşimi kurmuştur.
Baklan'ın kurucularından olan Abdi Bey'in kökleri Horasandaki Kayı Boyu beylerinden Apobay veya Apabay ismindeki Kayı beyine dayanır. Bu boy Horasan'dan yola çıkmış ve Bağdat üzerinden daha sonra Konya havalisine gelmiştir. Konya'dan sonra da bir kısmı, Bursa yöresine yerleşen Osmanlı'nın kurucusu Kayı aşiretidir. Abdi bey ise Afyonkarahisar üzerinden Denizli-Baklan'a yerleşen aşireti temsil eder.
Baklanlı Hüsamettin Dede Çal, Baklan bölgesi Alaşehire kadar olan bölge ile Denizli havalisinin Fethedilmesi Hüsamettin Dede komutasında olmuştur. Anadolu Selçuklu Uç Beyleri'nden Hüsamettin Bey (Dede) Baklan'a gelerek buraya yerleşmiştir.Hüsamettin Gazi Bey, Selçuklu akıncı komutanıdır ve Haçlılara karşı mücadele vermiştir. Asikaraağaç (Acıpayam) isyanını bastırmıştır.
Baklan, Arapça'da “zahire” anlamına geldiğinden ovaya, Baklan denilmiştir. “Rivayete göre nöbetteki askere kumandan yaklaşarak, kuş bakışı alanı (ovayı) göstererek bak bu alanı iyi gözetle. Düşman, gözettiğin bak bu alandan gelebilir demiş. “Bak bu alandan” sözü günümüze kadar değişikliğe uğrayarak BAKLAN adını almıştır.”
Çarpışmalar sonucunda ölen Hüsamettin Bey için bugün hâlâ ayakta duran türbe inşa edilmiştir. Bundan sonra ilçeye Dede'nin adından dolayı Dedeköy denilmiştir.
Baklan 1867 yılında kaza olmuş, adliye teşkilatı kurulmuştur.1885 yılında kaza teşkilatı kaldırılarak nahiye haline getirilmiştir. 1930 yılında adliye ve belediye de kaldırılmıştır.1953 yılında belediye yeniden kurulmuştur. 1955 yılında bir kez daha adliye kurulmuş ise de 1960 yılında adliye kaldırılarak, nahiye statüsüne döndürüldükten sonra merkezin adı Dedeköy olarak değiştirilmiştir. 20 Mayıs 1990 yılında ise Nahiye yeniden ilçe statüsüne kavuşmuştur. İlçe Merkezinin adı da Baklan olmuştur. İlçe yakınındaki Baklan höyük yerleşimine göre tarihi en az 5500 yıl öncesine dayanmaktadır.
Coğrafi Yapı ve Nüfus
2018 yılı sayımına göre nüfus 5664 dür. |
Ekonomik Durum
İlçe merkezinde, kasaba ve köylerinde iş ve çalışma hayatı genel olarak tarıma dayalıdır. Sanayi kuruluşu yoktur. Halk genelde kendi arazilerinde çalışmakta ancak sulama imkânı olmadığından istenilen verim alınamamaktaydı. Baklan Ovası'nda yapılmakta olan toprak ıslah çalışmaları, sulama kanalı ve kanaletlerin devreye girmesiyle ilçe ve köylerinde yeni ve bereketli bir dönem başlamaktadır. Baklan ovasının tamamının sulanmasıyla birlikte, hem Denizli hem de Ege Bölgesi'nin çok büyük tarımsal potansiyelinin ekonomik olarak değerlendirme imkânı bulacağı, çeşitli uzmanlarca ifade edilmektedir.
Han Yıkığı
Baklan ilçesi ile Boğaziçi Kasabası arasında yeralan uluyol güzergahındaki ortaçağ dönemini yansıtan arkeolojik kalıntılar, duvar örgüsü, mimari elemanlar, sütunlar gibi kalıntılara rastlanmaktadır. Yöre halkı tarafından bu alan Han Yıkığı olarak bilinmektedir.
Çalkebir Höyük
Baklan ilçesi, Boğaziçi Kasabası sınırları içerisindeki Çalkebir Höyük, Baklan ilçesinin 5.5 km batısındadır. Denizli-Baklan karayolu üzerindedir. Höyük yaklaşık güneybatı-kuzeydoğu istikametine 140 m kuzey-güney istikametinde 90 m'dir. Höyüğün yüksekliği 20-25 m. civarındadır. Höyükte Tunç, Frig ve Roma dönemini yansıtan keramik örnekleri görülmektedir.
Kızılcıktepe Höyüğü
Baklan ilçesi Hadim köyü sınırları içinde köyün kuzeyindeki Kızılcıktepe mevkiinde yer alır. Höyük yayvan bir yükselti halindedir. Prehistorik dönemlerde iskana uğrayan Baklan ovasındaki yerleşim alanlarındandır.Üzerinde tarım faaliyetleri yapılmaktadır.
Karacatepe Höyük
Baklan ilçesi, icikli Köyü sınırları içinde bulunan Karacatepe höyük İcikli köyüne 2,5-3 km'dir. Höyüğün yüzeyindeki seramik parçalarına göre, Tunç, Frig, Hellenistik ve Roma dönemlerine ait yerleşim mevcuttur. Höyüğün n ekrepolünde 1998 yılında Müze Müdürlüğü tarafından kurtarma kazısı yapılmıştır.
Konak Höyüğü
Baklan ilçesi Konak Köyü sınırları içindedir. İcikli Köyü Karaca Höyüğü'nün 3km doğusundadır. Prehistorik dönem yerleşim alanlarındandır.
Baklan Beşparmak Dağı Arkeolojik Yerleşimi
Baklan ilçesi, Beşparmak dağında antik taş ocağı; bir anıta ait düzgün kesme blok taşlar, mimari elemanlar, arşitrav ve lentolar bulunmaktadır. Düzlük alanda ve kayalıklar üzerinde bol miktarda Roma dönemine ait seramikler vardır.
MAHALLELER:
1-BALCA MAHALLESİ 2- BEYELLİ MAHALLESİ 3-BOĞAZİÇİ MAHALLESİ 4-ÇATALOBA MAHALLESİ 5-DAĞAL MAHALLESİ 6-GÖKPINAR MAHALLESİ 7- GÜRLÜK MAHALLESİ 8-HADİM MAHALLESİ 9-HÜSAMETTİN DEDE MAHALLESİ 10-İCİKLİ MAHALLESİ 11-KAVAKLAR MAHALLESİ 12-KİRAZLI MAHALLESİ13-KONAK MAHALLESİ 14-ŞENYAYLA MAHALLESİ
DENİZLİ ÇAL İLÇESİ:
TARİHİ VE COĞRAFİK YAPI
1071 Malazgirt Savaşı ndan sonra yöreye Selçuklu uç beyleri akınlar yapmaya başlamış; 1176 Miryakefalon Savaşı'ndan sonra da kesin olarak Türk Egemenliği altına girmiştir. 1862 yılında İzmir İline bağlı bir İlçe olarak teşkilatlanmış ve 1923 yılında Denizli İline bağlanmıştır. Bölgenin Türk hâkimiyetine girmesinden sonra yöreye yerleşen insanların demircilikle uğraşması nedeniyle Demirciköy olarak isimlendirilmiştir. 19 yy.
Ekonomik Durum
İlçe nüfusunun büyük bir bölümü tarımla uğraşmaktadır. Üzüm, elma, sebze, tahıl, anason, haşhaş, kekik, ayçiçeği, yem bitkileri gibi ürünler başlıca tarımsal ürünleri oluşturmaktadır. İlçemizde sofralık üzüm depolanan 7 adet soğuk hava deposu bulunmaktadır. Toplam yıllık kapasiteleri 5 200 tondur. Depolanan sofralık üzümün önemli bir bölümü paketlenerek ihraç edilmektedir. Toplam yıllık ihracat miktarı 2 milyon dolar olarak gerçekleşmektedir. İlçemizde 9 adet şarap üretim fabrikası bulunmaktadır. Akkent Beldemizde faaliyet gösteren Confurt Meyve Konsantresi Fabrikasının Yıllık ihracat miktarı 8 milyon dolar olup, 100 kişiye istihdam sağlamaktadır.
Denizler Beldemizde faaliyet gösteren Erdem Mermer İşletmesinin Yıllık ihracat miktarı 9,5 milyon dolar olup, 90 kişiye istihdam sağlamaktadır. Belevi Beldemizde faaliyet gösteren Denizli Çimento Fabrikasında yıllık 2 milyon ton çimento üretimi yapılmakta; bunun 440 bin tonu ihraç edilmektedir. Çimento fabrikası 257 kişiye istihdam sağlamaktadır.
Tarımsal Kuruluşların dışanda ilçemizde sanayi kuruluşu olarak Belevi Beldesi sınırları içersinde Denizli Çimento ve Denizler Beldesinde Mermer İşleme Tesisi bulunmaktadır. Belevi Beldesi sınırları içinde 23 adet mermer ve traverten ocağı ruhsatlı olarak faaliyet sürdürmekte olup bunların yıllık toplam üretim kapasiteleri 103,5 tondur.
ortalarından itibaren ise Çağatay Türkçesinde “Yüksek Yer” anlamına da gelen Çal adını almış olan yörede bu isim ile ilgili olarak çeşitli rivayetler olmasına rağmen bölgenin coğrafi konum itibariyle kullanıldığı tahmin edilmektedir. Kurtuluş Savaşında ayrı bir öneme sahip olan İlçede, zamanın Çal Müftüsü Ahmet İzzet Efendi önderliğinde örnek bir bölgesel direniş hareketi gösterilerek daha işgalin ilk günlerinden itibaren mitingler düzenlenerek işgal protesto edilmiş, Çal'a yaklaşan Yunan kuvvetlerinin ilerleyişini durdurmak için Menderes Nehri üzerindeki köprüler tahrip edilmiş, silahlı mücadele yapılarak daha fazla ilerlemelerine engel olunmuştur. Kurtuluş Savaşında Resmi kayıtlara göre 279 Çallı şehit düşmüştür.
İlçenin idari yapısı içerisinde yer alan Bekilli Bucağı 1988 yılında, Baklan Bucağı 1990 yılında müstakil ilçe olmuştur. Çal'ın doğusunda Çivril ve Baklan İlçeleri, batısında Denizli Merkez İlçe ve Güney İlçesi, güneyinde Bozkurt ve Honaz İlçeleri, kuzeyinde Bekilli ve Ulubey İlçeleri bulunmaktadır. Arazi yapısı dalgalıdır. Menderes Nehri İlçe topraklarından geçmektedir. İklim olarak İç Anadolu yayla iklimi hakimdir. Kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar serin ve kuraktır. Çal İlçesi Denizli İli'ne 63 kilometre mesafededir. İlçenin rakımı 850 m, yüzölçümü 858 km²dir.
Bölgede bir çok doğal güzellik bulunmaktadır: Çökelez Dağı, Hançalar Köprüsü, Kaplanlar Köyü Göleti, Yöğlük Mevki, Sakızcılar Şelalesi, Kısık Kanyonu, Gelinören Ilıca, Sazak Tümülüsü. Ayrıca bu doğal güzelliklerin yanında, tarihî yerler ve binalarda bolca bulunmaktadır. Bunlar, Bahadınlar Apollon Termenos Tapınağı,Dayılar mahallesindeki Ekşihöyükte Doc.Dr.Fulya DEDEOĞLU Bşk.lığında yapılan kazılarda günümüzden 8000-9000 yılları arasına tarihlenen bulgulara ulaşılmaktadır. Yukarıseyit Tarihi Değirmen ve Çeşmeleri, Ortaköy Tarihi Bina, Dayılar Tarihi Bina, Kayı Pazarı Minaresi ve Ahmet Çökelez Konağı… Bu kadar güzel yerin yanında mutlaka ziyaret edilmesi gereken türbeleri de vardır. Bunlar, Mahmutgazi Dede Türbesi ve Sazak Köyü Zekeriya Dede Türbeleridir. Sudan koyun geçirme yarışması, İlçemize bağlı Aşağıseyit köyünde 828 yıldır süregelen bir gelenektir. Koyun sürülerinin Büyük Menderes nehrini yüzerek geçmesini amaçlayan yarışma, her yıl yapılmaktadır.
NÜFUS
Güncel Nüfus Bilgileri İçin Tıklayınız
Tarihçe
İlk çağlarda Mosyna olarak adlandırılan Çal, bölgenin Türk hakimiyetine girmesinden sonra, 19.yy ortalarına kadar Demirciköy olarak adlandırılmıştır. Bu ismin o dönemlerde İlçede demirciliğin yaygın bir zanaat dalı olmasından dolayı verildiği tahmin edilmektedir. 9.yy ortalarından itibaren ise Çal adı kullanılmaya başlanmıştır. Çal kelimesi Çağatay Türkçesi'nde “yüksek yer” anlamına gelmektedir. Denizli ve Çal çevresi, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Bizans arasında yapılan 1071 Malazgirt Zaferi sonrası dönemde Selçuklu Türklerinin egemenliği altına girmiştir. Çal 13.yy'da Türkiye Selçuklu Devleti'nin batı uç bölgesinde yer almıştır. Çal Bölgesi de 1261'den itibaren germiyanoğulları Beyliği'nin egemenliği altına girmiştir. 1391 tarihine kadar Germiyanoğulları egemenliğinde kalan Çal bölgesi, bu tarihte Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.
Uzun süre Kütahya Sancağı'na bağlı bir nahiye olarak bulunan Çal, 1826 yılında İzmir'e daha sonra ise Aydın'abağlanmıştır. 1882'de Denizli Sancağı kurulunca bu sancağa bağlanan Çal'da, 1886 yılında Kaza (İlçe) teşkilatı kurulmuştur.
Osmanlı döneminde Çal, bölgenin önemli bir merkezi durumundadır. İlçe yakınlarında “Kayı Pazarı”nın kurulması,Çal'da Kadılık teşkilatının ve üç adet medresenin bulunması (Bugünkü Gazi İlkokulu binasının bulunduğu yerde Emin Efendi Medresesi, Savranzade Camii çevresinde Süleyman Efendi Medresesi ve Aşağı Camii'deki Fakioğlu Medresesi) bunun göstergesidir.
ULAŞIM
MAHALLE İSİM LİSTESİ
| 1. AKÇAPINAR | 24. GÖZLER | 47. KÜÇÜKDERE |
| 2. AKDERE | 25. GÜZELKÖY | 48. MEHMETÇİK |
| 3. AKHAN | 26. GÜZELPINAR | 49. ONBEŞ MAYIS |
| 4. AKKÖY | 27. HACIKAPLANLAR | 50. PAMUKKALE |
| 5. AKTEPE | 28. HAYTABEY | 51. PELİTLİBAĞ |
| 6. ANAFARTALAR | 29. HÜRRİYET | 52. PINARKENT |
| 7. ASMALIEVLER | 30. IRLIGANLI | 53. SİTELER |
| 8. ATALAR | 31. İNCİLİPINAR | 54. TEKKE |
| 9. BAĞBAŞI | 32. İSTİKLAL | 55. TOPRAKLIK |
| 10. BELENARDIÇ | 33. KALE | 56. UZUNPINAR |
| 11. CANKURTARAN | 34. KARAHAYIT | 57. YENİKÖY |
| 12. CUMHURİYET | 35. KARAKOVA | 58. YUKARIŞAMLI |
| 13. ÇEŞMEBAŞI | 36. KARAKURT | 59. YUNUS EMRE |
| 14. DELİKTAŞ | 37. KARATAŞ | 60. ZEYTİNKÖY |
| 15. DEVELİ | 38. KARŞIYAKA | 61. ZÜMRÜT |
| 16. DOKUZKAVAKLAR | 39. KAVAKBAŞI | |
| 17. ELDENİZLİ | 40. KAYIHAN | |
| 18. EYMİR | 41. KERVANSARAY | |
| 19. FATİH | 42. KINIKLI | |
| 20. FESLEĞEN | 43. KOCADERE | |
| 21. GONCALI | 44. KORUCUK | |
| 22. GÖKPINAR | 45. KURTLUCA | |
| 23. GÖLEMEZLİ | 46. KUŞPINAR |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder