17 yy. dan itibaren seyyahlar tarafından ziyaret edilen kent TRPOLİS



KAYNAK:http://www.pau.edu.tr/tripolis/tr

 Tripolis antik kenti Denizli İli, Buldan İlçesi, Yenicekent Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Başta Plinius ve Ptolemaios olmak üzere birçok antik yazarın metinlerinde adı geçen kent 17 yy. dan itibaren seyyahlar tarafından ziyaret edilmiştir.
Helenistik Dönem'de Phrygia, Karia ve Lydia Bölgeleri'nin kesişim noktasında, Lydia Bölgesi sınırları içerisinde ilk kez Apollonia ismi ile kurulan kent, kısa bir dönem Antoniopolis olarak da anılmıştır. M.Ö. 1. yy. da üç bölgenin kesişim noktasında olması nedeniyle bu bölgelerden gelen halkların yerleşim yeri olmuş ve bu nedenle de Tripolis ismini almıştır. Tripolis ismi M.S. 7 yy.da kent terk edilene kadar varlığını korumuştur.
Her ne kadar Tripolis'in bir kent olarak geçmişi Helenistik Dönem'e dayansa da, kentin çevresinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında elde edilen arkeolojik materyal bu bölgedeki yerleşimin günümüzden 5000 yıl öncesine kadar gittiğini kanıtlamaktadır.
Tripolis'in de içinde bulunduğu Çürüksu Vadisi M.Ö. 190 yılında Seleukoslar ile Bergama Krallığı arasında yapılan Magnesia Savaşına kadar, bağımsız kentlerden oluşur. Bu savaşı, Roma desteğinde kazanan Bergama Krallığı M.Ö. 188 yılında imzalanan Apameia barışıyla bölge yönetimini ele almıştır. Bergama Krallığı, III. Attalos'un M.Ö. 133 yılında ölümü ve vasiyeti üzerine, bölge Roma İmparatorluğu'na bağlanmıştır.
Kent en ihtişamlı çağını Roma Dönemi'nde yaşamıştır. M.S. 2. yy. dan itibaren kentte yeni bir yapılanmaya gidilmiş ve şehir kapıları, caddeler, hamamlar, stadyum, tiyatro ve meclis binası gibi kamu binaları yapılmıştır. Roma İmparatorluk Dönemi'nde bir dönem Sardis (Salihli) Conventusu'na(yargı birliği) dahil edilen kent belli bir zaman diliminde de Apameia (Dinar) Conventus'u içerisinde yer alır. M.S. 3. yy. da Roma'da senatörlük yapan Tripolisli Hermolaos kentin gelişiminde önemli roller oynamış olmalıdır.
M.S. 325’de Nicaea Konsülü’nde Tripolis Piskoposluk seviyesinde temsil edilir. M.S. 494 depreminden Agathe Kome (Alacain) ile birlikte Tripolis’te etkilenmiştir. M.S. 6. yy. sonu- 7. yy. başında Anadolu toprakları üzerinde etkili olan Sasani Akınlarıyla Tripolis'in yaklaşık 5 km. kuzeyindeki Direbol'a (Dirbol) ve daha korunaklı dağ yamaçlarına taşınmıştır.
M.S. 7. yy. ın başında gerçekleşen bu zorunlu göçün ardından kentte şu anki veriler dahilinde 13. yy. a kadar bir yerleşim izine rastlanmamıştır.
Tripolis 13 yy. ın ilk yarısında Bizanslılar ile Türkler arasında bir kaç kez el değiştirir. Kentin yaslandığı dağın zirvesinde bir kısım mimarisi günümüze kadar sağlam kalabilmiş yuvarlak planlı kulenin dahil olduğu bir kale kompleksinde 1243’de Nicaea (İznik) Kralı Ionnas Ducas Vatatzes ile Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev bir araya gelerek anlaşma imzalar.
1304- 1306 tarihlerinden itibaren ise Tripolis/Yenice'nin de içinde bulunduğu bölgede İnançoğulları ve Germiyanoğulları ile birlikte Türk hakimiyeti başlar. 1429'da Denizli ve çevresi Osmanlı hakimiyetine girer.
Tozlan ve İlmelik Tepeleri arasındaki etrafı kayalarla çevrili yaklaşık 200 m.lik dar bir boğazda, XVI. yy. dan itibaren arşiv belgelerinde Direbolu olarak geçen yerleşimin adı 1928'de Narlıdere olarak değiştirilir. 1946'da meydana gelen depremin ardından Narlıdere, Bakanlar Kurulu'nun 31 Ağustos 1959 tarih ve 12092 sayılı kararıyla afete maruz yer ilan edilir ve iskan 1975 yılında yaklaşık 1300 yıl sonra tekrar Yenice/Tripolis'e taşınır.




 Batı Anadolu Haritasında Tripolis

Direbolu/Narlıdere Köyü (1950)
Direbolu/Narlıdere Köyü (2012)
KRONOLOJİ:
M.Ö. 5000- 3000 Tripolis'in doğusunda, B. Menderes yakınındaki Höyükte Kalkolitik Dönem'e ait yerleşim izleri.
M.Ö. 3000- 2000 Höyükte Erken Tunç Çağı'na ait yerleşim izleri.
M.Ö. 2000- 1550 Höyükte Orta Tunç Çağı'na ait yerleşim izleri.
M.Ö. 3. yy. Apollonia ismi ile kurulan kent.
M.Ö. 190 Seleukoslar ile Bergama Krallığı arasında yapılan Magnesia Savaşı'na kadar bölge bağımsız kentlerden oluşur.
M.Ö. 188 Roma İmaparatorluğu'nun desteğini alan Bergama Krallığı Seleukoslar ile imzalanan Apameia barışıyla bölge yönetimini ele almıştır.
M.Ö. 133 Bergama Krallığı, III. Attalos'un ölümü ve vasiyeti üzerine, bölgenin de içinde bulunduğu Batı Anadolu'nun büyük bir kısmı Roma İmparatorluğu'na bağlanmıştır.
M.Ö. 40- 31 Antoniopolis. Kentin ismi kısa süre triumvir Marcus Antonius ile anılır.
M.Ö. 27 Tripolis. Augustus Dönemi'nde kentin ismi Tripolis ad Maeandrum.
M.S. 81- 96 Tripolis ile birlikte bölgede yer alan Laodikeia, Hierapolis ve Blaundos gibi kentlerde kapsamlı bir imar faaliyeti başlar .
M.S. 1. yy. Sardis (Salihli) Conventusu'na (yargı birliği) dahil edilen kent belli bir zaman diliminde de Apameia (Dinar) Conventus'u içerisinde yer alır.
M.S. 2. yy. Şehir kapıları, caddeler, hamamlar, stadyum, tiyatro ve meclis binası gibi kamu binalarında yeniden yapılanma.
M.S. 3. yy. Tripolisli Hermolaos Roma'da senatör.
M.S. 325 Nicaea Konsülü’nde Tripolis'in Piskoposluk seviyesinde temsili.
M.S. 400 civarı. Kentin küçülerek etrafının sur duvarı ile çevrilmesi.
M.S. 494 Bölge kentleri ve Tripolis’in depremle tahrip olması.
M.S. 6. yy. sonu- 7. yy. Anadolu toprakları üzerinde etkili olan Sasani Akınları.
M.S. 7 yy. Kentin büyük oranda terk edilişi.
M.S. 8- 11. yy. Tripolis'in yaklaşık 5 km. kuzeyindeki Direbol'de (Dirbol) yaşam izleri.
1222/3 Nicaea (İznik) Kralı Ionnas Ducas Vatatzes’in (1222-1254) Tripolis'in yaslandığı tepenin zirvesinde surlar ve gözetleme kulelerinden oluşan bir kale (Yukarı Kale) yaptırması.
1243 John Ducas Vatatzes ile Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev arasında antlaşma.
13. yy. Bizans X Türk mücadelesi.
1304/6 Bölgede İnançoğulları ve Germiyanoğulları ile birlikte Türk Dönemi'nin başlaması
1429 Denizli ve çevresinde Osmanlı hakimiyeti.
16. yy. Arşiv belgelerinde Direbolu olarak geçen yerleşimde yaşam devam ediyor.
1928 Direbolu ismi değişir: Narlıdere.
1946 Narlıdere/Direbolu'da deprem.
1959 Narlıdere/Direbolu, Bakanlar Kurulu'nun 31 Ağustos 1959 tarih ve 12092 sayılı kararıyla afete maruz yer.
1975 Yaklaşık 1300 yıl sonra Yenice/Tripolis'e göç. 


HİERAPOLİS KAPISI:
Tripolis'in güneyinde şehre girişi sağlayan iki ana girişten, güneydekidir. Antik kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda Pergamon'dan (Bergama) gelen ticaret yolu Thyateria (Akhisar), Sardes (Salihli), Philadelphia (Alaşehir) güzergahından gelip Tripolis (Yenicekent) üzerinden Hierapolis (Pamukkale) ve Laodikeia'ya (Goncalı) doğru devam eder. Bu güzergah üzerinde Tripolis'ten sonra güney doğuya doğru devam edildiğinde Hierapolis'e ulaşıldığı için kapıya Hierapolis Kapısı adı verilmiştir.
Kent merkezinin yaklaşık 460 m. güneyinde üzüm bağları arasında kalan yapı kalıntıları, traverten ayaklar üzerinde mermer bloklarla yükseltilen kemerli bir kapıya aittir. Yapı mimari bezemelerin gösterdiği stil özellikleri göz önüne alındığında M.S. 2. yy. ortalarına tarihlenebilir.


PHILADELPHIA KAPISI:
Tripolis'in batısında şehre girişi sağlayan iki ana girişten, batıdakidir. Antik kaynakların verdiği bilgiler doğrultusunda Pergamon'dan (Bergama) gelen ticaret yolu Thyateria (Akhisar), Sardes (Salihli), Philadelphia (Alaşehir) güzergahından devam ederek Tripolis (Yenicekent) üzerinden Hierapolis (Pamukkale) ve Laodikeia'ya (Goncalı) doğru devam eder. Bu güzergah üzerinde Tripolis'ten sonra batıya doğru devam edildiğinde Philadelphia'ya ulaşıldığı için kapıya Philadelphia Kapısı adı verilmiştir.
Altı traverten ayak üzerinde yükselen iki gözlü ve kemerli giriş kapısının günümüze ulaşabilmiş bir ayağının onarım ve sağlamlaştırma çalışmaları bitirilmiştir.










Philadelphia Kapısı'nın Restorasyon Öncesi ve Sonrası Durumu
1- SÜTUNLU CADDE:
27 m. uzunluğundaki bölümü birinci ve ikinci kazı döneminde yapılan kazı çalışmalarıyla açığa çıkartılan doğu-batı yönlü Sütunlu Cadde’nin ortasındaki 2.20 m. yüksekliğinde, 4.80 m.genişliğinde ve 12.70 m. uzunluğundaki dolgu toprak, kazılmış ve büyük boyutlu traverten kesme bloklardan oluşan zemin açığa çıkarılmıştır.
Kazı çalışmalarında caddenin toplam 114 m.lik kısmı açığa çıkartılmıştır. Sütunlu Cadde'nin Roma Dönemi kullanımında genişliği 9.50 m. iken; olasılıkla M.S. 400 civarında caddenin kuzeyine, traverten bloklardan, kalınlığı ortalama 3 m., görülebilen yüksekliği yer yer 4.5 m. yi bulan sur duvarı yapılarak cadde genişliği 7 m. ye düşürülmüştür. Doğu-batı yönlü Sütunlu Cadde üzerinde Geç Roma Dönemi’nde sur duvarı ile birlikte bir adet savunma amaçlı yapılmış kule ve 2 adet giriş kapısı bulunmaktadır. Sütunlu Cadde çeşitli nedenlerle M.S. 6-7. yy.da kentteki nüfusun azalması ve kentin daha konsantre bir plana bürünmesinin ardından, caddenin güney kısmına yol boyunca 16 cm. çapında döşenen iki sıra künk dizisi, kentteki yaşamın devam ettiğini ancak başta Sütunlu Cadde olmak üzere bazı yapıların asıl işlevlerini kaybettiğini, bazılarınınsa işlev değiştirdiğini gösterir.
1. ve 2. Arkeolojik kazı dönemlerinde kazısı yapılan Sütunlu Cadde’nin doğu bölümünün, güney kısmında sütun aralıkları 1.95 m. ile 2.55 m. arasında değişiklik gösterirken, kuzeyde in-situ olarak koruna gelmiş bölümde sütun aralıkları 1.90 - 2 m. dir; 2012 yılında açılan caddenin batı kısmında ise sütun aralıkları ortalama 2 m.dir. Dolayısıyla Flaviuslar Dönemi İmar faaliyetleri içerisinde yapımı gerçekleşen Sütunlu Cadde, daha sonraki kullanım evrelerinde biçim değişikliğine uğramıştır.
a- Sütunlu Cadde Güney Portik:
Sütunlu Cadde’nin güneyinde 3 m. genişliğinde, kazısı yapılan alanlar göz önüne alındığında 33.60 m. uzunluğa sahip bir portik (sütunlu galeri) açığa çıkartılmıştır.
Portiğin zemini; çay taşı ve harç kullanılarak oluşturulan düzlemin üzerine yapılan çok renkli mozaiklerden oluşmaktadır. Sağlam kalabilen bölümlerinden, mozaiğin ana fon üzerine dağıtılan bitkisel bezemelerden oluştuğu görülmektedir. Ancak mozaiğin sadece küçük bir kısmı günümüze kadar korunagelmiştir.
Portiğin kuzey sınırı; topografyaya uygun olarak döşenmiş yüksekliği 25- 70 cm. arasında değişen stylobat ve bunun üzerinde kaide olmaksızın yükselen 3.10 m. yüksekliğindeki traverten sütunlardan oluşmaktadır. Yaklaşık 2 m. aralıklarla yerleştirilen sütunların her birinde yükseklikleri 33- 45 cm. arasında değişen Dor ve Bergama tipinde başlıklar yer alır. Portiğin güneyi ise 90 cm. kalınlığındaki traverten, çay taşı ve tuğladan yapılan karışık örgülü bir duvar ile sınırlandırılmıştır. Mevcut veriler ve kazı buluntuları (ahşap çivileri, hatıl karbonları vs.) değerlendirildiğinde doğu-batı yönlü Sütunlu Cadde’nin güneyinde yer alan portiğin üst kısmının ahşap konstrüksiyon ile kapatılarak caddede dolaşanların yağmur ve güneşten korunmaları için bir sütunlu galeri oluşturulduğu tespit edilmiştir. Ahşap konstrüksiyonun güneyi duvar üzerine, kuzeyi ise sütunlar üzerine oturtularak üzeri çatı kiremitleri ile kapatılmış ve belli bir eğim verilerek yağmur sularının caddeye akışı sağlanmış olmalıdır. Buluntular dahilinde portik iç alanının yüksekliği 3.50- 4 m. arasında olmalıdır.

 b- Sütunlu Cadde güney bitişiğindeki Mekânlar:
1 ve 2. Dönem Kazılarında Sütunlu Cadde’nin güney bitişiğinde bir kısmı kazılan ve farklı ölçülere sahip odalardan oluşan sivil mimariye ait olduğu düşünülen mekânlardır. Mekânların kuzey duvarları Sütunlu Cadde’nin güney kısmına yaslanmıştır. Girişler ise güneyde yer alan belli aralıktaki kapılarla sağlanmıştır. Mekânların zeminleri pişmiş toprak taban tuğlaları, traverten vs. gibi çeşitli malzeme ile döşenmiştir.
Sütunlu Cadde ile aynı paralelde doğu batı yönünde birbirlerine bitişik ve sıralı olan 6 adet mekândan dördü içerisinde kazı çalışması yapılmıştır. Kazı çalışmalarıyla söz konusu mekânların Erken Bizans Dönemi’nde kullanıldığı ancak ilk kullanımının Geç Helenistik Dönem’e kadar gittiği yapılan sondaj çalışmalarında ele geçen seramikler ve Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen mekân zeminlerinin altında devam eden 1.5 m. yükseklikteki duvar kalıntıları ile saptanmıştır.
Sütunlu Cadde ve güneyindeki mekanlar
2- HİERAPOLİS CADDESİ:
Sütunlu Cadde üzerindeki Güney Sur Kapısı 1’den başlayarak güneye doğru devam eden cadde, 10.80 m. genişliğe sahiptir. Caddenin döşeme blokları altında 1.50 m. yüksekliğinde 70 cm. genişliğinde kuzey-güney yönlü kanalizasyon sistemi açığa çıkarılmıştır. Traverten bloklardan yapılan kanalizasyon, kentin atık suyunu ve yağmur sularını kent dışına taşımaktadır. Sütunlu Cadde ve Hierapolis Caddesi, Roma Dönemi’nde planlanarak yapılmıştır. Sütunlu Cadde ile Hierapolis Caddesi'nin kesişim noktasında Orpheus Çeşmesi (nymphaeum) yer almaktadır.
Hierapolis Caddesi     
   

STADYUM:

Stadyum, antik kentin kuzeybatısında topografyaya uygun olarak yapılmıştır. Yaklaşık 250 m. uzunluğundaki stadyum uzunlamasına kuzey- güney yönde yapılmıştır. Stadyumun kuzey bölümünde oturma sıraları ve pist toprak altında kalmış olmasına rağmen yarım daire şekilli tek spendone görülebilmektedir. Stadyumun batı tribününde yer alan oturma basamakları yer yer yüzeyde gözlemlenebilirken, doğu kısmında yer alan oturma basamaklarının büyük bir bölümü tahrip olmuştur. Stadyumun pist bölümü erozyon toprağıyla dolması sonucu yaklaşık 3 m.lik bir dolgu toprakla kapanmıştır. Buna rağmen stadyumun güneyinde oturma sıraları ile pist arasındaki sınırı oluşturan orthostat blokları görülebilmektedir. Roma Dönemi’nde inşa edilen stadyum, M.S. 4 yy ’da yapılan sur duvarlarının dışında bırakılmıştır.
Orthostat blokları


 TİYATRO:Kültür ve Sanat faaliyetlerinin gerçekleştirildiği yapılardan olan Tiyatro bir kentte olması gereken önemli yapıların başında gelmektedir. Tripolis Tiyatrosu, Tiyatro Hamamı’nın kuzey batısındaki doğal yamacayaklaşık 50º lik bir eğimle yerleştirilmiştir. Deniz seviyesinden 215 m. yukarıdaki analemna 100 m. çapında olup, tiyatro batı- güney batı yönüne doğru Çürüksu Havzası’na bakar. 8.000 kişilik kapasiteli tiyatronun oturmabasamaklarının bir kısmı yamaçtaki eğim nedeniyle orkestra bölümüne kaymış, bir kısmıise toprak altındadır. Tiyatronun paradoslarında kesme traverten bloklar kullanılırken sahne binasında mermer bloklar kullanılmıştır. Alt ve üst cavea bölümü merkezde yer alan bir gezinti yolu (diazoma) ile birbirinden ayrılmıştır. Tiyatro dışından seyirci alanına giriş kuzeyden 2, güneyden ise 5 adet üzeri tonozlu kapatılmış giriş ile sağlanmaktadır.Birincikatı toprak altında sağlam olarak kalabilen sahne binasına ait blokların büyük bir kısmıorkestra bölümünde yıkıntı halde görülebilir. Sahne binası yaklaşık olarak 7.30 m. genişliğindeve 40m. uzunluğundadır. Tiyatronun orkestra bölümünde yer alan mimari kalıntıların gösterdiğistil özellikleri göz önüne alındığında M.S. 2. yy. ortalarına tarihlenebilir.



KEMERLİ AGORA (Pazar Yeri):
Sütunlu Cadde'nin kuzey bitişiğinde yer alır. Erken Bizans Dönemi'nde kentin etrafını çeviren sur duvarlarının iç kısmında yer alan agora yaklaşık 1000 m² lik bir alanı kaplar. Kentin yüksek bir tepenin eteklerinde kurulması nedeniyle diğer yapılarda olduğu gibi agoranında üzeri erozyon toprağıyla kapanmıştır. Yüzeyde görülebilen kalıntılardan anlaşılabildiği kadarıyla, traverten ayaklar üzerinde yükselen kemer dizileriyle kapalı mekanlar oluşturulmuştur. Çatı seviyesine kadar koruna gelmiş agora kazılarının 2013 yılı sonunda tamamlanması planlanmaktadır. 

  

BOULEUTHERION (MECLİS BİNASI) Kent merkezine yakın bir alana inşa edilen yapı, kesme traverten bloklardan oluşmaktadır. 44 x 64 m. ölçülerinde olan yapının dış duvarlarının bir kısmı toprak üzerinde görülebilmektedir. Topografyaya uygun olarak yerleştirilmiş olan yapı, Bouleutherion(?)’dur.


   NYMPHAEUM( Orpheus Çeşmesi):
Sütunlu Cadde ile Hierapolis Caddesi'nin kesişim noktasında Orpheus Çeşmesi (nymphaeum) yer almaktadır. 5.60 x 3 m. ölçülerindeki çeşme; Roma Dönemi’nde yapılmış olup Erken Bizans Dönemi’nde de çeşitli değişikliklerle kullanılmıştır. 2. Dönem kazı çalışmalarında bir kısmı ortaya çıkarılan çeşmedeki çalışmalar 2012 kazı sezonunda da devam etmiş ve çeşmenin planı tam olarak çıkartılabilmiştir. Çeşmeye ait parapetler ve çeşme bitişiğinde yer alan cadde sütunları, restorasyonları tamamlanıp, anasytlosis temel alınarak orijinal yerlerine konulmuştur.




BÜYÜK HAMAM  .
Kentin batı girişinde bulunur. Bölgede benzerlerine Laodikeia ve Hierapolis'de de rastlanan sıralı tipteki Büyük Hamam; Frigidarium (Soğukluk), Tepidarium (Ilıklık) ve Caldarium (Sıcaklık) bölümlerinden oluşmaktadır. Bölümler arasında kemerli geçişler bulunmaktadır. Hamamın kuzeyinde sınırları kısmen belli olan alan Gymnasium yapısı olmalıdır. Kesme traverten bloklardan yapılan hamam binası kentte kalıntıları nispeten günümüze kadar gelebilmiş yapılar arasındadır. M.S. 2. yy. da inşa edilmiştir  
TİYATRO HAMAMI Kentteki ikinci hamam, Tiyatro’nungüney doğusunda yer almaktadır. Güney ve batı duvarları ayakta kalabilen hamamın güney batı köşesinde külhan bölümüne ait kemer ve Caldarium (Sıcaklık) bölümüne ait havuz görülebilmektedir. Kuzey- güney yönlü uzanan sıralı tipteki hamamda güneyden kuzeye doğru Caldarium (Sıcaklık), Tepidarium (Ilıklık) ve Frigidarium (Soğukluk) bölümleri bulunmaktadır. Traverten bloklardan yapılan hamam M.S. 2. yy. da inşa edilmiştir.




SARNIÇLAR
Kentin doğusunda yer alan Aşağı Kale'nin batı bölümünde yer alır. Olasılıkla Erken Bizans Dönemi'nden sonraki evrede kentte yaşamını devam ettiren küçük bir nüfus M.S. 5. yy. surlarının bir kısmını kullanarak doğu- batı doğrultusunda 200 m., kuzey-güney doğrultusunda 150 m. lik bir alanda yerleşime devam etmiştir.
Söz konusu yerleşim alanının su ihtiyacı tuğla, çaytaşı, mermer ve traverten parçalarından yapılan tonozlu bir sarnıçtan sağlanmıştır. Sarnıçın güneye bakan bölümünün bir kısmı yüzeyde görülebilmektedir.
Tiyatro'nun güney bitişiğinde, Tiyatro Hamamı'nın kuzeybatısında yer alır. Kesme traverten, çaytaşı ve tuğla malzemeden inşa edilen sarnıç(su deposu) üçü dikdörtgen, birisi kare toplam dört mekandan oluşur. Mekanlar arasındaki geçişler ve sarnıcın üst örtüsü tonozludur. Büyük bir kısmı toprak altında olan sarnıcın duvarlarında yer yer kalın bir sıva tabakası görülür. Birbirleriyle bağlantılı mekanlardan oluşan yapı olasılıkla güneybatı bitişiğinde yer alan Tiyatro Hamamı'nın su deposu olarak kullanılmıştır.



                                                    Tiyatro Hamamı Sarnıçları
Surlar
Erken Bizans Surları
M.S. 4. yy’ın sonu – 5. yy’ın başında tüm Batı Anadolu kentlerinde olduğu gibi, Tripolis’in de etrafı surlarla çevrilmiştir. Tripolis Antik kentinin doğusunda bulunan yamaçlar üzerine 690 m. uzunluğunda inşa edilen erken dönem surları, güneyde Sütunlu Caddenin kuzey portiğini de içine alarak batıya doğru 280 m. ve bouleutherionun batısından 600 m. kuzeye doğru ilerlemektedir.
Antik kentin doğu surları topografya’ya uygun olarak inşa edilmiştir. Surlar bazı kısımlarda düz bir hat şeklinde bazı yerlerde topografyaya uygun olarak testere ağzı biçiminde inşa edilmiştir. Doğu surları taş ve tuğlanın kireç harç ile örülmesiyle oluşturulmuştur. Bu kısımdaki surların yüksekliği 5 m. ile 6.30 m. arasında, sur kalınlıkları 2 m. ile 2.50 m. arasında değişmektedir. Bu surlarda bindirme tekniğinde yapılmış iki adet kapı bulunmaktadır. Kuzeyde bulunan kapının genişliği 4.30 m. civarında olup araba geçişleri için yapılmıştır. Güneyde yer alan ikinci kapı ise yaklaşık 2.50 m. genişliğindedir ve yayalar tarafından kullanılmaktadır. Doğu surlarında görülebilen bir adet kule sur duvarı içerisinde inşa edilmiş olup dıştan dışa 8 m. genişliğindedir.


Güney surları, doğu sur duvarının bittiği alandan başlayarak bouleutherionun batısına kadar 280 m. uzamaktadır. Sur, Roma Dönemi kuzey portiğinin güneyinde kesme traverten bloklar ve Roma Dönemi yapılarında kullanılan mermer ( sütun, başlık, arşitrav-friz, geison ve heykel kaidesi gibi) mimari blokların devşirme malzeme olarak kullanılmasıyla oluşturulmuştur. 3.10 m. kalınlığında, 5.60 m. yüksekliğinde yapılan sur da dolgu malzemesi olarak taş ve tuğla, bağlayıcı olarak ise kireç harç kullanılmıştır. Güney surlar üzerinde iki adet kapı mevcuttur. Bu kapılardan biri Güney Giriş Sur Kapısı 1’dir. Roma Dönemi’nde Hierapolis Caddesi olarak kullanılan ve genişliği 10.80 m. olan cadde Bizans Dönemi’nde 2.50 m.’ye kadar daraltılmış ve sur kapısı olarak kullanılmaya başlanmıştır. İkinci bir kapıda ilk kapının 45 m. batısında yer alıp genişliği 2.35 m. olan Güney Giriş Kapısı 2’dir. Güney Giriş Kapısı 1’in güneyinde 5.50 m. uzunluğunda, 2.20 m. genişliğinde taş ve tuğladan kireç harç kullanılarak örülmüş bir kule bulunmaktadır.


Batı sur duvarları güney sur duvarlarının bittiği kısım olan bouleutherionun batı köşesinden başlayarak, sırasıyla Tiyatro Hamamının batısından ve Tiyatronun sahne binasından geçerek kuzeye doğru yaklaşık 600 m. ilerlemektedir. Bouleutheriondan tiyatronun kuzey kısmına kadar olan yaklaşık 300 m.’lik mesafe de sur malzemesi olarak dorik devşirme mimari bloklarla beraber taş ve tuğla kullanılıp kireç harçla örülmüştür. Bu surların yüksekliği 6 m. kalınlığı ise 2.50 m.’dir. Batı surlarında bir adet kapı bulunmaktadır. Bindirme tekniğinde yapılan kapının genişliği 3.10 m.’dir.


Erken Bizans Surları, Roma Dönemi kentinin sadece 1/3’ünü çevirmektedir. Kentin diğer kısımları ise sur dışında bırakılmıştır. Fakat güney surların, dışında yapılan kazı çlaışmaları sonucu açığa çıkartılan ve Sütunlu Cadde üzerinde yer alan Bizans Dönemi künk sistemleriyle beraber yine caddenin güneyinde yer alan Erken Bizans dükkan sıralarının varlığı kentin etrafının surlarla çevrilmesinden sonraki dönemde de sur dışından yaşamın devam ettiğini göstermektedir.
Geç Bizans Surları
M.S. 13. yy’ın ilk yarısında Yukarı Kale ile beraber inşa edilmiştir. Erken dönem surları hariç yüzeyde yaklaşık 1210 m.’lik Geç Bizans sur kalıntıları izlenebilmektedir. Büyük hamamın kuzey bitişiğinden başlayıp Philadelphia kapısından geçerek stadyumu içine almadan yukarı kaleye doğru uzamaktadır. Geç Bizans surları da taş ve tuğladan örülmüş olup kireç harçlı olarak inşa edilmiştir. Stadyumun güneydoğusunda iki tepe arasında bindirme tekniğinde inşa edilen kapının yüksekliği 5 m. ile 7.50 m. arasında değişmektedir. Sur kalınlığının 2.40 m. olduğu bu kapının genişliği 2.20 m.’dir. Kapının güney kısmında yer alan merdiven basamaklarının genişliği 70 cm., derinlik ve yükseklikleri ise 30 cm.’dir. Merdivenin varlığı sur üzerinde seyirdim yeri olduğunu göstermektedir.
Geç Bizans surlarının kuzeye doğru devamında Yukarı Kale bulunmaktadır. Yaklaşık 43.000 m2 bir alanı kapsayan kale de 8 adet kule ve farklı ölçülerde 12 adet mekân tespit edilmiştir. Kulelerden 5 tanesi yuvarlak planlı, 2 tanesi kare ve 1 tanesi de dikdörtgen planlıdır. Yukarı Kale’nin surları taş ve tuğlalarla kireç harç kullanılarak örülmüştür. Kalenin en sağlam yapısı 15 m. çapında ve 10 m. yüksekliğinde olan kuzeybatı uçtaki yuvarlak planlı kuledir.

Nekropoller (mezarlık):
Tripolis'deki yerleşim alanının dışında kentin üç yönünde nekropol(mezarlık) alanları bulunmaktadır. Mezar tipleri topografyaya göre değişiklik gösterir. Kentin kuzeyindeki yamaçta ve kuzeybatıda yer alan tepenin eteklerinde daha çok kayaya oyulmuş mezarlar yer alırken, kuzeydoğuda lahit mezarlar yoğunluktadır. Kentin güneybatısında ise Erken Bizans Dönemi'ne ait tonozlu mezarlar yer almaktadır.



HÖYÜK
Tripolis Antik Kentinin 2.5 km. kuzeydoğusunda yer alan yaklaşık 170 m. çapındaki höyük, yoğun tahribata uğramıştır. Bu höyük üzerinde yapılan yüzey araştırmalarında Kalkolitik Dönem’den Geç Tunç Çağı sonuna (M.Ö.4000- 1200) kadar tarihlenen çanak çömlek parçaları ve yontma taş parçaları bulunmuştur. Bu buluntular bölgenin tarih öncesi geçmişine işaret etmektedir.







Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıtlar (Atom)

Denizli Müzeler Günü Video